Παπαϊωάννου Γιάννης Α.

Ο Γιάννης Α. Παπαϊωάννου ανήκει στους σημαντικότερους έλληνες συνθέτες του εικοστού αιώνα. Γεννήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 1910 στην Καβάλα και πέθανε στις 11 Μαΐου 1989 στην Αθήνα. Η καταγωγή του ήταν από την Λέσβο, από οικογένεια με παράδοση στις επιστήμες και τις τέχνες. Ο παππούς του Κομνηνός Αμανίτης, υπήρξε σημαντικός μουσικολόγος του 19ου αιώνα.

Άρχισε τις μουσικές του σπουδές σε ηλικία έξι ετών μελετώντας μόνος του πιάνο. Αργότερα συνέχισε τις σπουδές του στο Ελληνικό Ωδείο στην Αθήνα, με τη Μαρίκα Λασποπούλου, πιάνο, και τον Αλέκο Κόντη, σύνθεση, από όπου αποφοίτησε το 1934 με δίπλωμα πιάνου, θεωρητικών και σύνθεσης.

Το 1928-29 υπήρξε μαθητής του Αιμίλιου Ριάδη για σύντομο χρονικό διάστημα. Η εξέλιξη του, όμως, είναι προϊόν της προσωπικής του μελέτης και έρευνας, ο ίδιος μάλιστα θεωρούσε τον εαυτό του ουσιαστικά αυτοδίδακτο.

Το 1949-50 ως υπότροφος της UNESCO επισκέφθηκε μεγάλα μουσικά κέντρα της Ευρώπης με σκοπό να παρακολουθήσει τις νεότερες συνθετικές τάσεις. Κατά την ίδια περίοδο εργάστηκε για ένα χρόνο κοντά στον Arthur Honegger στο Παρίσι αλλά και κατά τη διάρκεια όλης της συνθετικής του καριέρας φρόντιζε να ενημερώνεται για τις νεότερες τεχνοτροπίες.

Από το 1951 ως το 1961 δίδαξε Ιστορία της Μουσικής στο Εθνικό Εκπαιδευτήριο Αναβρύτων, ενώ από το 1954 ως το 1976 ήταν καθηγητής Ανωτέρων Θεωρητικών και Σύνθεσης. Χαρακτηριστικό των μαθημάτων του ήταν η προσωπική σχέση που ανέπτυσσε με τους μαθητές του διδάσκοντας κυρίως σε ιδιαίτερα μαθήματα καθώς και η συστηματική του μεθοδικότητα στη μετάδοση της γνώσης.

Το διδακτικό του έργο θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό, δεδομένου ότι υπήρξε ο πρώτος – και για μεγάλη περίοδο ο μόνος – στην Ελλάδα που δίδαξε, παράλληλα με τις παραδοσιακές, και τις νεότερες τεχνικές σύνθεσης. Οι περισσότεροι σημαντικοί Έλληνες συνθέτες, μουσικολόγοι και διευθυντές ορχήστρας της νεότερης γενιάς υπήρξαν μαθητές του.

Άρχισε να γράφει μουσική από ηλικίας 13-14 χρονών, αλλά τα περισσότερα από αυτά τα πρώιμα έργα του τα έχει καταστρέψει θεωρώντας τα πρωτόλεια. Η ουσιαστική συνθετική του δραστηριότητα αρχίζει από το 1932 με τα έργα που από υφολογική άποψη χαρακτηρίζονται από τη χρήση προχωρημένης αρμονίας. Στη συνέχεια στρέφεται προς την ατονικότητα, τον δωδεκαφθογγισμό, τη σειραϊκή και τη «μετασειριακή» τεχνική και καταλήγει σε ένα προσωπικό ύφος. Ο ίδιος διέκρινε στη συνθετική του δημιουργία τις εξής περιόδους: α) 1932–1944, τάσεις προς Ιμπρεσσιονισμό, β) 1944–1952, προσέγγιση στο φολκλόρ και την «Εθνική Σχολή», χρησιμοποίηση στοιχείων βυζαντινής μουσικής, γ) 1953-1965, δωδεκάφθογγο και νεότερες τεχνικές, δ) 1966-1989, τεχνική εντελώς προσωπική.

Τα περισσότερα έργα του έχουν εκτελεστεί επανειλημμένα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Γερμανία, Αγγλία, Σουηδία, Ουγγαρία, Ιταλία και Η.Π.Α κ.ά.) και μεταδοθεί από πολλούς ραδιοφωνικούς σταθμούς.

Το 1953 βραβεύτηκε η Συμφωνία αρ. 3 στο Διεθνή Διαγωνισμό Βασίλισσα Ελισάβετ του Βελγίου στις Βρυξέλλες. Το 1970 τιμήθηκε από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης με το βραβείο “Gottfried von Herder”. Το 1983 η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε το «Αριστείον Καλών Τεχνών και Γραμμάτων».

Υπήρξε ιδρυτικό μέλος και Πρόεδρος, από το 1964 ως το 1975, του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Εταιρίας Σύγχρονης Μουσικής (Δ.Ε.Σ.Μ). Από το 1948 έως τα τελευταία χρόνια της ζωής του ήταν μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Μουσουργών.

Με το έργο του και τη διδασκαλία του ο Γιάννης Α. Παπαϊωάννου έχει ασκήσει πλατιά επίδραση στη νεότερη Μουσική Σχολή της Ελλάδας και μπορεί να θεωρηθεί ένας από του σημαντικότερους έλληνες συνθέτες του εικοστού αιώνα.

(«Γιάννης Α. Παπαϊωάννου – Συνθέτης», Μusicentry, ημερ. πρόσβασης 5 Απριλίου 2021, https://bit.ly/3fFM6ld)